Cyfrową muzykę można tworzyć z wykorzystaniem samej myszy i klawiatury. Każdy kto spędził w tym temacie trochę czasu wie jednak, że jest to rozwiązanie raczej dla…koneserów. Kontrolery MIDI zdecydowanie przyspieszają i uprzyjemniają pracę z muzyką!
Podejmując decyzję o jego zakupie trudno jest nie pogubić się w gąszczu ofert. Wielu naszych uczniów pyta nas, jak wybrać kontroler MIDI. Przygotowaliśmy więc artykuł, w którym kompleksowo omówimy to, na co zwracać uwagę.
I. Typy kontrolerów MIDI
Na samym początku należy się zastanowić, czy szukamy kontrolera uniwersalnego czy dedykowanego. Kontrolery uniwersalne mogą współpracować z dowolnym programem DAW lub np. syntezatorami hardware. Kontrolery dedykowane zostały zaś stworzone do pracy z jednym, konkretnym oprogramowaniem. Dzięki temu mają o wiele więcej funkcjonalności, kosztem braku uniwersalności. Zdecydowanie więcej jest na rynku kontrolerów uniwersalnych. To im poświęcimy tu najwięcej uwagi, a dedykowane omawiamy na końcu tego artykułu.
II. Moduły kontrolerów MIDI
Możliwości uniwersalnych kontrolerów MIDI są niezwykle zróżnicowane. Wybierając kontroler dla siebie należy najpierw zastanowić się, do czego będziemy go wykorzystywali. Uniwersalne kontrolery MIDI składają się z różnych modułów:
Do typowego wgrywania melodii i akordów przyda nam się klawiatura muzyczna. Do wbijania partii perkusyjnych klasycznym wyborem będą pady. Z kolei pokrętła i suwaki pomagają kompleksowo obsługiwać parametry wirtualnych instrumentów, efektów i miksera. Przyciski funkcyjne pozwalają np. uruchamiać nagranie lub zatrzymywać dźwięk.
Wiele kontrolerów łączy wymienione moduły w ramach jednego urządzenia. Kolejne akapity poświęcimy omówieniu ich właściwości. Z taką dawką wiedzy bez wysiłku określisz na jaką konfigurację kontrolera powinieneś postawić.
II.1 Klawiatura muzyczna
Klawiatura muzyczna jest jednym z najważniejszych modułów w kontrolerze MIDI. Jednym z kluczowych etapów tworzenia utworu jest bowiem improwizacja, czyli wymyślanie partii w czasie rzeczywistym. Fizyczna klawiatura muzyczna jest tu po prostu niezbędna. Klawiatury MIDI różnią się ilością oktaw, dodatkowych funkcji oraz konstrukcją samej klawiatury. Klawisze są zawsze czułe na siłę nacisku (velocity), a niekiedy również siłę dociśnięcia (aftertouch).
Ilość klawiszy
Bardzo popularnym układem jest 25 klawiszy, czyli ok. dwie oktawy. Spotykamy też klawiatury z 49, 61 i 88 klawiszami. Nawet małe klawiatury pozwalają na sterowanie skrajnie niskimi czy wysokimi dźwiękami – do przełączania aktualnie kontrolowanego zakresu służą odpowiednie przyciski.
Konstrukcja klawiszy
Większość modeli posiada klawiaturę nazywaną „syntezatorową”. Akcja klawisza (wrażenie przy naciskaniu) jest prosta – za odbijanie przycisku do pozycji wyjściowej odpowiada sprężyna.
Najdroższe modele posiadają tzw. klawiaturę ważoną. Jej akcja zbliżona jest do tej, którą znajdziemy w prawdziwym fortepianie. Ważona konstrukcja podnosi znacznie wagę i cenę kontrolera.
Dodatkowe funkcje
Istnieje wąska grupa klawiatur, które obsługują standard MPE – Midi Polyphonic Expression. Są to dodatkowe „wymiary” ruchu palca na powierzchni klawisza, które wpływają na barwę dźwięku. Specjalizują się w nich firmy Roli oraz Haken Audio.
II.2 Pady
Pady to odrębny typ kontrolera przeznaczony głównie do wgrywania partii perkusyjnych metodą finger drummingu. Pady nadają się także do nagrywania partii opartej na samplach, czyli krótkich próbkach dźwiękowych.
Pady zazwyczaj są czułe na siłę uderzenia (velocity), więc im mocniejszy nacisk, tym głośniej odtwarzana jest próbka. Poszczególne modele padów różnią się głównie w zakresie subiektywnego komfortu podczas grania. Wpływa na to wielkość padów, ich ilość, rodzaj gumy czy czułość czujników.
II.3 Pokrętła i suwaki
Pokrętła (knoby) i suwaki (fadery) możemy zazwyczaj dowolnie przypisywać (mapować) do ich wirtualnych odpowiedników w dowolnym programie DAW. Pozwala to na stworzenie dopasowanego naszym potrzebom układu sterowania. Pewnego rodzaju problemem jest synchronizacja pozycji pomiędzy fizycznym elementem (knob, fader) a kontrolowanym parametrem w programie. Można sobie z tym poradzić wybierając kontroler z odpowiednimi wariantami modułów.
Dla knobów są to pokrętła cyfrowe (enkodery), które pokazują swoją pozycję za pomocą diod LED. Wybierając taki kontroler mamy dostęp do synchronizacji pomiędzy pozycją fizycznego pokrętła a jego cyfrowego odpowiednika. Dla suwaków są to tzw. zmotoryzowane fadery. Jak nazwa wskazuje, mają one wbudowane niewielkie silniki, które pozwalają na zmianę pozycji fizycznego suwaka w momencie zmiany wartości kontrolowanego parametru w programie.
II.4 Przyciski funkcyjne
Przyciski funkcyjne w uniwersalnych kontrolera MIDI zazwyczaj pozwalają nam sterować transportem, tj. odtwarzaniem dźwięku, jego zatrzymywaniem, włączaniem nagrywania etc. Niektóre kontrolery tego typu mają też wbudowane dodatkowe, unikatowe funkcje (np. arpeggiator lub sekwencer), obsługiwane również za pomocą odpowiednich przycisków.
III. Komunikacja
Zdecydowana większość współczesnych kontrolerów MIDI łączy się z komputerem za pomocą złącza USB. Warto zwrócić tu uwagę na jego typ – największą trwałość ma złącze typu B (kwadratowe). Bardzo popularne są złącza mini oraz micro. Gniazda tego typu mają tendencję do szybkiego „wyrabiania się”, co w efekcie prowadzi do problemów z połączeniem.
Część kontrolerów ma dodatkowo wbudowane wyjście na gnieździe DIN-5 (okrągłe, 5 bolców). To standard pozwalający na połączenie kontrolera np. z zewnętrznym syntezatorem, z pominięciem komputera. Niektóre współczesne kontrolery mają również wyjścia typu CV – Control Voltage. Służą one do komunikacji kontrolera z analogowymi syntezatorami i efektami wystandaryzowanymi do formatu Eurorack.
IV. Kontrolery dedykowane
Kontrolery dedykowane zostały stworzone z myślą o pracy z konkretnym programem DAW. Wbudowane w nie moduły, przyciski i funkcjonalności są zintegrowane ze stylem pracy w konkretnym oprogramowaniu.
Użytkownicy Ableton Live mogą tu skorzystać z takich kontrolerów jak Akai APC, Novation Launchpad czy Ableton Push. Dla osób pracujących w FL Studio mamy nowe wersje Novation Launchpad oraz Akai Fire. Pozostałe programy DAW nie mają dedykowanych kontrolerów lub są one bardzo niszowe.
Najbardziej zaawansowanym kontrolerem z tej grupy jest Ableton Push. Został stworzony tak, by umożliwić pełną kontrolę programu bez konieczności patrzenia na ekran komputera. W praktyce niektóre czynności wciąż łatwiej wykonać myszką, co nie zmienia faktu, że możliwości tego kontrolera są imponujące. Najbardziej spektakularnie wypada on jako kontroler do instrumentów wirtualnych. Mimo, że jest wyposażony w pady, w sprytny sposób pozwala grać melodie a nawet akordy. Opis wszystkich jego funkcjonalności dalece wykracza poza ramy tego artykułu. Choć cena Pusha w odświeżonej wersji drugiej to około 2500 zł, na długi czas wyczerpuje on zapotrzebowane na dodatkowe kontrolery. Jednocześnie jest narzędziem zapewniającym dużą dawkę frajdy i inspiracji. Nauka obsługi tego potężnego kontrolera MIDI jest stałym punktem programu naszego kursu Produkcja Muzyczna Od Podstaw.
V. Jak wybrać kontroler MIDI?
Wybór klawiatury powinien być uzależniony od indywidualnych potrzeb. W związku z tym:
- W pierwszej kolejności odpowiedz sobie na pytanie, do czego chcesz wykorzystywać swój kontroler.
- Wejdź na stronę sklepu, który posiada bardzo duży wybór kontrolerów MIDI.
- Wykorzystaj funkcje wyszukiwarki, by zawęzić wyświetlanie produktów do tych, które mają pożądane przez Ciebie cechy.
- Znajdź kilka propozycji, które spełniają Twoje kryteria i mieszczą się w budżecie
- Poszukaj opinii, np. na naszej grupie Facebook.
VI. Pro-tipy
Każdy kontroler różni się paletą funkcji, które oferuje. Jeden będzie bardziej odpowiedni dla osoby grającej profesjonalnie na instrumentach klawiszowych, inny dla perkusisty a jeszcze inny dla osoby, która tworzy liveacty z muzyką klubową. Nie bój się eksperymentować – jeśli za pierwszym razem wybierzesz nie do końca idealny kontroler, możesz go zawsze sprzedać, a zdobyte doświadczenie zaprocentuje.
Pamiętaj, że nie musisz ograniczać się do jednego kontrolera. Bardzo popularnym zestawem jest kontroler dedykowany + uniwersalny. Każdy z nich ma swoje zalety i wady, a w duecie tworzą prawdziwe centrum sterowania programem DAW.
Jeżeli często przemieszczamy się ze sprzętem lub pracujemy w podróży, warto wziąć pod uwagę mobilność kontrolera. Do tworzenia muzyki elektronicznej zazwyczaj wystarcza mały, przenośny egzemplarz. Klawisze takiego urządzenia są nieco mniejsze niż w klawiaturze „żywego” fortepianu a ich liczba to około 25 (dwie oktawy). Wystarczy podłączyć kontroler do komputera kablem USB. Dodatkowe zasilanie nie jest wymagane, dlatego jest to set idealny do pracy w podróży. Wraz z komputerem mieści się do każdego plecaka.
Comments are closed.